Stress brengt veel meer schade aan de hersenen toe dan tot nu toe verwacht. De effecten op ons zelfvertrouwen, onze creativiteit en onze relaties zijn aanzienlijk. Maar het is te genezen.
Ooit al gemerkt dat als je onder stress staat dat je creativiteit precies blokkeert, je minder helder kan denken, minder controle hebt over je emoties en meer impulsief begint te handelen. Ja? Goed. Dat wil zeggen dat je normale hersenen hebt.
De menselijke hersenen bestaan uit 2 delen. Het achterste gedeelte van de hersenen zijn de “dierlijke” of impulsieve hersenen, verantwoordelijk voor alle primitieve acties in het lichaam, zoals zintuiglijke waarnemingen, bewegen van de spieren enz. Dit gedeelte is gelijkaardig aan de hersenen bij andere zoogdieren. Het voorste gedeelte van de hersenen is daarentegen wat ons uniek menselijk maakt. Dit gedeelte, de prefrontale cortex, zou men de algemeen directeur van de hersenen kunnen noemen. Dit is waar ons zelfbewustzijn, impulscontrole en planning gevestigd zijn. Dieren hebben dit gedeelte niet. Dit is waarom je nooit een koe een vakantie zal zien plannen en de koffers zal zien pakken.
Onder stress wordt de prefrontale cortex uitgeschakeld, en daar is een zeer goede reden voor: overleven.
onder normale omstandigheden, wanneer we reageren op iets dat we zien, zal de informatie via de ogen naar de visuele cortex gaan, dan naar de prefrontale cortex, waar de informatie geanaliseerd wordt. Daar wordt dan een beslissing genomen over de reactie, en deze informatie wordt dan doorgestuurd naar de motor cortex, die de spieren aanstuurt.
In geval van stress wordt deze normale stroom onderbroken. De informatie gaat rechtstreeks van het visuele gedeelte naar de motor cortex, en zo hoort het ook. Als wij de straat oversteken en we zien plots een auto op ons afkomen, dan willen we deze informatie niet gaan analyseren en daarover denken. We springen gewoon impulsief uit de weg. Als we erover zouden nadenken, zou het wellicht te laat zijn.
Maar waar het uitschakelen van de prefrontale cortex onder stress ontworpen was om te overleven in extreme omstandigheden, was het niet ontworpen voor de meeste chronische stresssituaties die wij vandaag meemaken, zoals bijvoorbeeld een half uur in de file staan terwijl we al te laat zijn voor een belangrijke afspraak.
Hoe meer de hersenen blootgesteld worden aan zulke chronische stress situaties hoe meer de hersenen geprogrammeerd worden om permanent uitgeschakeld te zijn, en dus eigenlijk beschadigd worden.
Dit kan men duidelijk meten met moderne Hersen imaging technologieën, zoals SPECT hersenscans die de bloedstroom in de hersenen kunnen meten.
Uit onderzoek bleek dat er in de hersenen van zeer gestresseerde individuen die een sterke neiging tot geweldadig gedrag vertonen, letterlijk gaten te zien waren, gebieden in de prefrontale cortex waar er geen bloed meer stroomt. In deze gebieden zijn de hersenen permanent uitgeschakeld.
Dit nieuw onderzoek creéert een aantal zeer fundamentele vragen. Wij sturen criminelen naar de gevangenis omdat ze verkeerde keuzes gemaakt hebben, maar hadden ze eigenlijk wel een keuze? Op het moment van intense stress was het gedeelte van de hersenen waar de keuze gemaakt wordt (het gedeelte dat verantwoordelijk is voor aanvoelen of iets juist of fout is, of om de lange termijn gevolgen van de actie in te zien) mogelijk gewoon volledig uitgeschakeld, net wanneer het juist het meeste nodig is.
Alcohol en drugs zullen dit effect nog versterken, en de prefrontale hersenen nog meer beschadigen, waardoor men nog minder de impuls kan beheren om meer te gaan drinken of drugs gebruiken.
Alhoewel het effect van stress bij de meeste mensen uiteraard minder extreem is dan bij misdadigers, is het niettemin merkbaar. We verliezen controle over onze emoties, worden sneller kwaad (wat meestal nog meer stress veroorzaakt), we kunnen minder helder denken, en gaan meer impulsief handelen. Dit beïnvloed onze relaties, carriëre, onze creativiteit, geluk en gezondheid, alles wat belangrijk is in het leven.
Transcenderen: het omgekeerde effect van stress, ook op de hersenen
Op deze site kan u ontdekken hoe transcenderen het omgekeerde effect heeft van stress op het lichaam (uitzonderlijk diepe rust, waardoor het lichaam opgeslagen spanningen kan “ont-spannen”). Uit onderzoek blijkt nu dat transcenderen een gelijkaardig omgekeerd effect heeft op de hersenen, waardoor de hersenen het schadelijk effect van stress terug kunnen normaliseren.
Terwijl onder stress de prefrontale cortex uitgeschakeld wordt, laten brain scans nu zien dat tijdens de ervaring van transcenderen de bloedstroom naar de prefrontale cortex juist toeneemt. Ondanks dat het lichaam een zeer diepe rust ervaart is er in de prefrontale hersenen juist een toename van activiteit. In het “stress” gedeelte van de hersenen, de amygdala en het limbisch systeem, die normaal gezien hyperactief zijn onder stress, en chronisch hyperactief zijn bij mensen met post traumatische stress stoornissen, is er dan weer een afname van de bloedstroom, een teken van diepe ontspanning in het lichaam.
Het effect hiervan is meestal onmiddellijk merkbaar, zelfs na al een paar dagen beoefening van de Transcendente Meditatie techniek. Men voelt zich meer zichzelf (de prefrontale cortex is verantwoordelijk voor ons zelfbewustzijn), men blijft kalmer tijdens stressvolle situaties en kan de emoties gemakkelijker onder controle houden, en men kan zich beter concentreren en helderder denken.
In vele gevallen zijn de effecten van transcenderen zo spectaculair dat ze bijna te mooi klinken om waar te zijn. Een beter inzicht in hoe onze hersenen werken maakt het eenvoudiger om te begrijpen waarom ze effectief waar zijn. Het is maar gewoon een kwestie van onze hersenen te heractiveren.